Wstęp

Znaczenie i cel dokumentu

Każdy chrześcijanin jest wezwany do włączenia się w wielką pielgrzymkę, którą poprzez wieki historii odbywa Chrystus, Kościół oraz ludzkość. Sanktuarium, do którego podąża chrześcijanin winno stać się szczególnym ?Namiotem Spotkania”, jak Biblia nazywa tabernakulum przymierza”’ W tych słowach refleksja nad pielgrzymowaniem łączy się bezpośrednio z myślą o sanktuarium, które jest zazwyczaj widzialnym celem pielgrzymiej drogi: ?Przez sanktuarium rozumie się kościół lub inne miejsce święte, do którego – za aprobatą ordynariusza miejscowego – pielgrzymują liczni wierni, z powodu szczególnej pobożności”. W sanktuarium ożywcze doświadczenie_tajemnicy, która jest głoszona, celebrowana i przeżywana, zachęca do spotkania z Bogiem żywym: ?W sanktuariach należy zapewnić wiernym obfitsze środki zbawienia przez gorliwe głoszenie słowa Bożego, przez odpowiednie ożywienie życia liturgicznego, zwłaszcza przez sprawowanie Eucharystii i pokuty oraz przez kultywowanie zatwierdzonych form pobożności ludowej”. W ten sposób, ?sanktuaria są jak kamienie milowe, które kierują dzieci Boże w ich ziemskiej drodze” tam, gdzie przeżywa się doświadczenie zwołania, spotkania i tworzenia wspólnoty kościelnej.

Wymienione cechy charakteryzują szczególnie sanktuaria, które powstały w Ziemi Świętej, w miejscach uświęconych obecnością Słowa Wcielonego; można je również z łatwością dostrzec w miejscach uświęconych męczeńską śmiercią Apostołów i tych, którzy własną krwią zaświadczyli o swojej wierze. Ponadto cała historia pielgrzymującego Kościoła znajduje swoje odzwierciedlenie w licznych sanktuariach, ?nieustannych przekaźnikach Dobrej Nowiny”, które są związane z decydującymi wydarzeniami w ewangelizacji czy życiu wiary ludów i wspólnot. Każde sanktuarium, zważywszy że aktualizuje się w nim dziś wydarzenie, które ukształtowało przeszłość, można uważać za nośnik konkretnego przekazu, który nadal przemawia do serc pielgrzymów. W szczególności sanktuaria maryjne są prawdziwą szkołą wiary na wzór Maryi i za Jej matczynym wstawiennictwem. Wszystkie sanktuaria są również obecnie nieocenionym darem łaski dla Kościoła, ponieważ świadczą o wielorakim bogactwie zbawczego działania Boga. Tak więc refleksja nad charakterem i znaczeniem sanktuarium może przyczynić się skutecznie do przyjęcia i realizacji wielkiego dam pojednania i nowego życia, który Kościół ofiaruje nieustannie wszystkim uczniom Odkupiciela, a poprzez nich, całej rodzinie ludzkiej. Stąd też wypływa znaczenie i cel poniższego dokumentu, który ma być echem życia duchowego, które rodzi się w sanktuariach, duszpasterskiego zaangażowania tych, którzy pełnią_w nich swoją posługę oraz promieniowania sanktuariów na lokalne Kościoły. Poniższe rozważania mają służyć tylko skromną pomocą w coraz pełniejszym docenianiu roli jaką pełnią sanktuaria w życiu Kościoła.


Wsłuchując się w objawienie

Rozważania nad sanktuarium powinny być ukierunkowane na uległe wsłuchiwanie się w Objawienie przekazujące nowinę o zbawieniu i siłę zbawczą, które są zawarte w ?tajemnicy Świątyni”, tak aby stawały się pokarmem dla wiary i były owocne dla działań duszpasterskich. W języku biblijnym, a zwłaszcza u św. Pawła, określenie ?tajemnica” odnosi się do zamysłu zbawczego, który wypełnia się w ludzkim życiu. Zgłębiając w szkole Słowa Bożego ?tajemnicę Świątyni”, poza widzialnymi znakami historii odkrywamy obecność ?chwały” Bożej (por. Ps 29,9), czyli objawienie Boga po trzykroć świętego (por. Iz 6,3), Jego udział w dialogu z ludzkością (por. l Kri 8,30-53), Jego wkroczenie w czas i przestrzeń poprzez ?namiot”, który umieścił wśród nas (por. J 1,14). W ten sposób kształtują się zarysy teologii świątyni, w której świetle można lepiej zrozumieć również znaczenie sanktuarium. Dla owej teologii charakterystyczne jest wzrastające ześrodkowanie – na pierwszy plan wysuwa się pojęcie ?świątyni kosmicznej”, wyrażone na przykład w Psalmie (19) poprzez obraz ?dwóch słońc”: ?słońca Tory”, czyli objawienia skierowanego bezpośrednio do Izraela (ww. 8-15) oraz ?słońca niebieskiego”, które ?głosi chwałę Bożą” (ww. 2-7) poprzez powszechne objawienie, ciche, ale skuteczne, skierowane do wszystkich. We wnętrzu owej świątyni. Boża obecność jest żywa na każdym miejscu, jak głosi Psalm 139, jest w niej sprawowana liturgia uwielbienia, o czym świadczą słowa Psalmu 148, w którym poza istotami niebieskimi są wymienione również 22 istoty ziemskie (taka jest ilość liter w alfabecie hebrajskim, oznacza to pełnię stworzenia), które wznoszą wspólnie pieśń chwały. Tak więc istnieje Świątynia Jerozolimska, która strzeże Arki Przymierza, miejsce szczególnie święte dla religii hebrajskiej, wieczysta pamiątka Boga historii, który zawarł przymierze ze Swoim ludem i pozostaje mu wiemy. Świątynia jest widzialnym przybytkiem Odwiecznego (por. Ps 11,4), który wypełnia obłok Jego obecności (por. l Krl 8,10.13), przepełnionym Jego ?chwałą” (por. l Krl 8,11). Istnieje, w końcu, nowa i ostateczna świątynia, którą ustanowił wcielony Syn Boży, Pan Jezus ukrzyżowany i zmartwychwstały (por. J 2,19-21), który z wierzących w Niego buduje świątynię z żywych kamieni, którą jest Kościół pielgrzymujący poprzez czas: ?Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani, jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa” (l Pt 2,4-5). Zbliżając się do Tego, który jest ?żywym kamieniem”, tworzymy duchową świątynię nowego i doskonałego przymierza oraz przygotowujemy święto Królestwa, które Jeszcze nie” w pełni nadeszło, poprzez ofiary duchowe (por. Rz 12,1-2), miłe Bogu, ponieważ dokonane w Chrystusie, przez Chrystusa i z Chrystusem, który jest uosobieniem Przymierza. Kościół ukazuje się więc przede wszystkim jako ?świątynia święta, którą wyobrażają kamienne sanktuaria”.


Filary nośne

W świetle tych świadectw można pogłębić ?tajemnicę Świątyni” w trzech kierunkach, które odpowiadają trzem wymiarom czasu i stanowią również filary nośne teologii sanktuarium, które jest pamiątka, obecnością i proroctwem Boga-z-nami. W odniesieniu do dokonanego jednorazowo w przeszłości wydarzenia zbawczego, ziemi, w stosunku do teraźniejszości wspólnoty odkupionych, zebranych w świątyni, która to teraźniejszość sytuuje się pomiędzy pierwszym i ostatnim Przyjściem Pana, sanktuarium staje się znakiem Bożej obecności, miejscem przymierza, gdzie ciągle na nowo znajduje swój wyraz i odradza się wspólnota przymierza; w relacji do przyszłego wypełnienia się obietnicy Boga, do owego Jeszcze nie”, które jest przedmiotem największej nadziei, sanktuarium ukazuje się jako proroctwo Bożego jutra w dniu dzisiejszym świata. W odniesieniu do każdego z tych trzech wymiarów można będzie również przedstawić zarysy pracy duszpasterskiej w sanktuariach, która będzie miała na celu wniesienie w życie poszczególnych osób i Kościoła przesłania jakie niesie ze sobą symbol świątyni, w której zbiera się wspólnota chrześcijańska zgromadzona przez Biskupa i współpracujących z nim kapłanów.

Sanktuarium, pamiątka pochodzenia

Pamiątka Bożego dzielą

Sanktuarium jest przede wszystkim miejscem upamiętniającym pełne mocy działanie Boga w historii, które znajduje się u korzeni ludu przymierza i wiary każdego z wierzących. Już Patriarchowie upamiętniali spotkania z Bogiem wznosząc ołtarze (por. Rdz 12,6-8; 13,18; 33,18-20), do których powracali na znak wierności (por. Rdz 13.4; 46,1), zaś Jakub uważał miejsce objawienia za ?przybytek Boga” (por. Rdz 28,11-22). W tradycji biblijnej sanktuarium nie jest więc po prostu dziełem czysto ludzkim, pełnym symbolicznych znaczeń kosmo- i antropologicznych, lecz świadczy ono o inicjatywie Boga w Jego dialogu z ludźmi, mającym na celu zawarcie z nimi zbawczego przymierza. Najgłębszym celem każdego sanktuarium jest upamiętnianie w wierze zbawczego dzieła Boga. W klimacie adoracji, modlitw błagalnych i uwielbienia Izrael ma świadomość, że to Bóg sam zapragnął powstania Świątyni, a nie był to jedynie ludzki kaprys. Świadczy o tym dobitnie piękna modlitwa Salomona, który wychodzi z pozycji dramatycznej świadomości, że może ulec pokusie bałwochwalstwa: ?Czy jednak naprawdę zamieszka Bóg na ziemi? Przecież niebo i niebiosa najwyższe nie mogą Cię objąć, a tym mniej ta świątynia, którą zbudowałem. Zważ więc na modlitwę Twego sługi i jego błaganie, o Panie, Boże mój, i wysłuchaj to wołanie i tę modlitwę, w której dziś Twój sługa stara się ubłagać Cię o to, aby w nocy i w dzień Twoje oczy patrzyły na tę świątynię. Jest to miejsce, o którym powiedziałeś: ?Tam będzie moje Imię” – tak, aby wysłuchać modlitwę, którą zanosi Twój sługa na tym miejscu” (l Krl 8,27-29). Sanktuarium nie zostało więc wybudowane ponieważ Izrael chciał niejako uwięzić obecność Odwiecznego, ale przeciwnie, ponieważ to Bóg żywy, który wkroczył w dzieje, który szedł wraz ze swym ludem podczas dnia jako słup obłoku, podczas nocy zaś jako słup ognia (por. Wj 13,21), pragnął dać wyraz Swej wierności i zawsze aktualnej obecności pośród Swego ludu. Świątynia będzie więc nie tylko domem wybudowanym ludzkimi rękami, ale miejscem, które świadczy o inicjatywie Tego, który sam tylko buduje dom. Jest to prosta a zarazem wielka prawda powierzona słowom proroka Natana: ?Idź i powiedz mojemu słudze, Dawidowi: To mówi Pan: Czy ty zbudujesz Mi dom na mieszkanie? …Tobie też Pan zbuduje dom. Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem ” (2 Sm 7,5.11-14). Sanktuarium nosi więc charakter żywej pamiątki pochodzenia z wysoka ludu przymierza, wybranego i ukochanego. Sanktuarium stale przypomina, że nie rodzimy się jako lud Boży z ciała i krwi (por. J 1,13), ale że życie wiary rodzi się z cudownej inicjatywy Boga, który wkroczył w historię, by zjednoczyć nas z Sobą, przemienić nasze serca i nasze życie. Sanktuarium jest owocną pamiątką Bożego dzieła, widzialnym znakiem, który głosi wobec wszystkich pokoleń, jak wielka jest miłość Boga oraz zaświadcza, ze On pierwszy nas ukochaj (por. l J 4,19) i zechciał być Panem i Zbawicielem Swego ludu. Jak pisał św. Grzegorz z Nyssy odnośnie Miejsc Świętych, w każdym sanktuarium można rozróżnić ?ślady wielkiej dobroci Pana wobec nas”, ?znaki zbawcze Boga, który nas powołał do życia”,9 ?pamiątki świadczące o miłosierdziu Pana względem nas”.


Inicjatywa z wysoka

To, co zostało powiedziane w Starym Testamencie o Świątyni Jerozolimskiej, w Nowym Testamencie znajduje swoje najdoskonalsze wypełnienie w posłannictwie Syna Bożego, który sam stał się nową Świątynią, mieszkaniem Boga między nami, ucieleśnieniem przymierza. Wydarzenie wyrzucenia sprzedających ze świątyni (por. Mt 21,12-13) ukazuje, że święta przestrzeń z jednej strony rozszerzyła się na wszystkie ludy – co potwierdza również mający wielkie znaczenie symboliczne szczegół, że ?zasłona przybytku rozdarła się na dwoje, z góry na dół” (Mk 15,38) -; z drugiej strony, owa przestrzeń skoncentrowała się w osobie Tego, który jako zwycięzca śmierci (por. 2 Tm 1,10) stanie się dla wszystkich sakramentem spotkania z Bogiem. Do przywódców religijnych Jezus powiedział: ?Zburzcie tę świątynię, a Ja w trzech dniach wzniosę ją na nowo”. Cytując ich odpowiedź – ?Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię, a Tyją wzniesiesz w przeciągu trzech dni?” św. Jan Ewangelista komentuje: ?On zaś mówił o świątyni swego ciała. Gdy zmartwychwstał, przypomnieli sobie uczniowie Jego, że to powiedział, i uwierzyli słowu, które wyrzekł Jezus.” (J 2,19-22). Również w ekonomii nowego Przymierza Świątynia jest znakiem Bożej inicjatywy miłości przejawiającej się w historii: Chrystus wysłany przez Ojca, Bóg, który dla nas stał się człowiekiem, najwyższy kapłan na wieki (por. Hbr 7) – jest nową Świątynią, Świątynią oczekiwaną i przyobiecaną, sanktuarium nowego i wiecznego Przymierza (por. Hbr 8). Zarówno w Starym, jak i Nowym Testamencie, sanktuarium jest więc żywą pamiątką początków, to znaczy inicjatywy Boga, który pierwszy nas umiłował (U 4,19). Za każdym razem, kiedy Izrael patrzył na Świątynię oczyma wiary, za każdym razem kiedy chrześcijanie patrzą w ten sposób na Chrystusa nową Świątynię i na sanktuaria, które sami wybudowali po Edykcie Konstantyna, jako znak Chrystusa żyjącego wśród nas, w tym znaku dostrzegli inicjatywę miłości Boga żyjącego dla ludzi. Sanktuarium świadczy w ten sposób, że Bóg jest większy od naszego serca, że On od początku nas miłował i dał nam swego Syna i Ducha Świętego, ponieważ pragnie mieszkać w nas i czynić nas swoją Świątynią a nasze ciała świątynią Ducha Świętego, jak mówi święty Paweł: ?Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? Jeżeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świątynia Boga jest święta, a wy nią jesteście” (l Kor 3,16-17; por. 6,19); ?bo my jesteśmy świątynią Boga żywego – według tego, co mówi Bóg: Zamieszkam z nimi i będę chodził wśród nich, i będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem” (2 Kor 6,16). Sanktuarium jest miejscem, gdzie stale aktualizuje się miłość Boga, który rozbił pośród nas Swój namiot (por. J 1,14), dlatego jak twierdzi św. Augustyn w_ miejscu świętym ?dni nie następują po sobie, tak że każdy z nich musi nadejść i przeminąć. Początek jednego dnia nie oznacza końca innego, ponieważ wszystkie trwają jednocześnie. Życie wyznacza seria nadchodzących kolejno dni, które nie znają zachodu”. W sanktuarium rozbrzmiewa więc ciągle na nowo radosna nowina, że ,,Bóg pierwszy nas umiłował i dał nam zdolność kochania… Nie ukochał nas. aby nas następnie pozostawić w pierwotnej brzydocie, lecz aby nas przemienić i uczynić pięknymi… A w jaki sposób staniemy się piękni? Kochając Tego, który zawsze jest piękny. Kiedy wzrasta w tobie miłość, wzrasta również piękno; miłosierdzie jest właśnie pięknem duszy”. Sanktuarium przypomina stale, że nowe życie nie jest owocem ?oddolnej”, czysto ludzkiej inicjatywy, że Kościół nie rodzi się po prostu z ciała i krwi (por. J 1,13), ale, że odkupiona egzystencja i wspólnota kościelna, która jest jej wyrazem, są dane ?z wysoka” (por. J 3,3), z bezinteresownej i zaskakującej inicjatywy miłości trynitarnej, która poprzedza miłość człowieka (por. l J 4,9-10).


Zadziwienie i adoracja

Jakie są konsekwencje dla życia chrześcijańskiego owego pierwszego i podstawowego przesłania, które niesie sanktuarium, jako pamiątka naszego pochodzenia od Pana? Można wyróżnić trzy podstawowe perspektywy. W pierwszym rzędzie, sanktuarium jest przypomnieniem, że Kościół rodzi się_z Bożej inicjatywy, inicjatywy, którą zarówno pobożność wiernych, jak i oficjalna aprobata Kościoła dostrzegają w wydarzeniu założenia, które leży u podstaw każdego sanktuarium. Zatem we wszystkim tym co dotyczy sanktuarium i we wszystkim co się w nim dokonuje, należy dostrzegać obecność tajemnicy. Bożego działania w czasie, przejawów Jego twórczej obecności, ukrytej za zasłoną historii. Nośnikiem powyższego przekonania jest szczególne przesłanie, związane z sanktuarium zarówno w odniesieniu do tajemnic z życia Jezusa Chrystusa, jak i do niektórych tytułów Maryi, ?wzoru cnót, który świeci całej wspólnocie wybranych”, jak również w stosunku do poszczególnych Świętych, których uroczystości głoszą ?cuda Chrystusa w Jego sługach”. Do tajemnicy zbliżamy się w postawie zdumienia i adoracji, z uczuciem zachwytu wobec Bożego daru; dlatego do sanktuarium wstępujemy w duchu adoracji. Ci którzy nie są w stanie zadziwić się Bożym dziełem, którzy nie zauważają nowości tego czego Pan dokonuje poprzez swą inicjatywę miłości, nie będą zdolni dostrzec również głębokiego znaczenia i piękna tajemnicy Świątyni, które znajdują swe odzwierciedlenie w sanktuarium. Szacunek należny miejscu świętemu wyraża świadomość, że wobec Bożego dzieła nie należy kierować się ludzką logiką, która dąży do oceniania wszystkiego jedynie na podstawie tego co widzimy i tworzymy, ale trzeba przyjąć postawę pełną czci i podziwu względem tajemnicy. Oczywiście istnieje konieczność odpowiedniego przygotowania na spotkanie z sanktuarium, tak aby można było dostrzec poza widzialnymi aspektami artystycznymi czy ludowymi, bezinteresowne działanie Boga, o którym przypominają rozmaite znaki: objawienia, cuda, wydarzenia związane z założeniem, które stanowią rzeczywisty początek istnienia każdego sanktuarium, jako miejsca wiary. Owo przygotowanie będzie przebiegało zwłaszcza podczas pokonywania etapów drogi prowadzącej do sanktuarium, jak miało to miejsce w przypadku pielgrzymów udających się na górę Syjon, którzy przygotowywali się do wielkiego spotkania z Sanktuarium Boga poprzez śpiewanie Pieśni schodów (Ps 120-134), które są prawdziwą katechezą liturgiczną dotyczącą warunków, charakteru i owoców spotkania z misterium Świątyni. Układ topograficzny sanktuarium i jego otoczenia, godne zachowanie, którego należy wymagać również od zwykłych zwiedzających, słuchanie Słowa Bożego, modlitwa i sprawowanie sakramentów będą ważnymi czynnikami, które pomogą zrozumieć duchowy sens tego co, przeżywamy w sanktuarium. Wszystkie wymienione wyżej czynniki będą świadczyły, że sanktuarium stoi otworem dla wszystkich a szczególnie dla wielkiej liczby osób, które w samotności świata poddanego sekularyzacji i odartego ze świętości, w głębi serca odczuwaj ą pragnienie świętości i tęsknotę za nią.


Dziękczynienie

W drugim rzędzie sanktuarium upamiętnia inicjatywę Boga i pomaga nam zrozumieć, że taką inicjatywę, owoc czystego daru powinniśmy przyjąć w duchu dziękczynienia. Do sanktuarium wstępujemy przede wszystkim aby dziękować, ze świadomością, że Bóg ukochał nas zanim my byliśmy zdolni do miłowania Go; aby chwalić Pana za cuda, które uczynił (por. Ps 136); aby prosić Go o przebaczenie popełnionych grzechów; aby błagać o dar wierności w naszym życiu wiary oraz o potrzebną pomoc w naszym pielgrzymowaniu w czasie. W tym znaczeniu sanktuaria stanowią wyjątkową szkołę modlitwy, gdzie postawa pełna wytrwałości i ufności, którą przyjmują osoby pokorne jest szczególnym świadectwem wiary w obietnicę Jezusa: ?Proście, a będzie wam dane” (Mt 7,7).17 Postrzegać sanktuarium jako pamiątką Bożej inicjatywy znaczy więc ćwiczyć się w dziękczynieniu, trwając w duchu pojednania, kontemplacji i pokoju. Sanktuarium przypomina nam, że radość życia jest przede wszystkim owocem obecności Ducha Świętego, który ożywia w nas pragnienie wielbienia Boga. O ile bardziej będziemy zdolni chwalić Pana i czynić swe życie nieustannym dziękczynieniem Ojcu (por. Rz 12,1), przedstawianym w jedności z jedynym i doskonałym dziękczynieniem Chrystusa Kapłana, szczególnie w sprawowanej Eucharystii, o tyle bardziej przyjmiemy i spożytkujemy Boży dar w naszym życiu. Z tego punktu widzenia Maryja Panna jest ?wzniosłym Pierwowzorem”. Ona to, w duchu dziękczynienia, pozwoliła osłonić się cieniem Ducha (por. Łk 1,35), aby Słowo poczęło się w niej i zostało ofiarowane ludziom. Patrząc na Nią, można zrozumieć, że sanktuarium jest miejscem przyjęcia daru z wysoka, przybytkiem w którym w akcie dziękczynienia pozwalamy się ukochać Panu, na Jej wzór i z Jej pomocą. Sanktuarium przypomina w ten sposób, że tam gdzie nie ma wdzięczności, dar zostaje zmarnowany; kiedy człowiek nie umie podziękować swemu Bogu, który każdego dnia, również w godzinie próby, kocha go ciągle na nowo, dar pozostaje nieskuteczny. Sanktuarium daje świadectwo, że życiowym powołaniem człowieka nie jest rozproszenie, stan oszołomienia czy ucieczka, ale uwielbienie, pokój i radość. Głębokie zrozumienie sanktuarium prowadzi do przeżywania kontemplacyjnego wymiaru życia nie tylko wewnątrz sanktuarium, ale na każdym miejscu. I ponieważ szczytem i źródłem całego życia chrześcijanina jest w szczególności niedzielna Eucharystia, przeżywana jako odpowiedź wdzięczności i ofiarowania na dar z nieba, sanktuarium zachęca w szczególny sposób do odkrywania niedzieli, która jest ?dniem Pańskim” i również ?panem dni”, ?pierwotnym świętem”, ?obchodzonym nie tylko dla podkreślenia upływu czasu, ale ukazującym jego głęboki sens”, jakim jest chwała Boża we wszystkich.


Współuczestnictwo i zaangażowanie

Po trzecie, sanktuarium jako pamiątka naszego pochodzenia, ukazuje, że podziw i dziękczynienie powinny zawsze iść w parze z zaangażowaniem dla innych ludzi i współuczestnictwem w ich życiu. Sanktuarium upamiętnia darBoga, który ukochał nas tak bardzo, że zamieszkał wśród nas aby przynieść nam zbawienie, aby stać się towarzyszem naszego życia, dzielącym nasz ból i nasze radości. O tej solidarności Boga świadczą wydarzenia związane z powstaniem różnych sanktuariów. Skoro Bóg nas tak umiłował, my też jesteśmy powołani do miłowania innych (por. l J 4,12), abyśmy byli – poprzez nasze życie – świątynią Boga. Sanktuarium skłania nas do solidarności, abyśmy byli ?żywymi kamieniami”, które opierają się jedne na drugich, zbudowane na kamieniu węgielnym, którym jest Chrystus (por. l R 2,4-5). Na nic nie zdałoby się przeżywanie ?czasu sanktuarium”, jeżeli nie prowadziłoby nas to do ?czasu drogi”, do ?czasu posłania” i do ?czasu służby”, tam gdzie Bóg objawia się jako miłość do słabych i ubogich. Jak przypominają nam słowa Jeremiasza przytoczone również w nauczaniu Jezusa, świątynia bez wiary i wysiłków dla sprawiedliwości zamienia się w .Jaskinię zbójców” (por. Jr 7,11; Mt 21,13). Sanktuaria wzmiankowane przez proroka Amosa nie mają racji bytu, jeśli nie są miejscem autentycznego poszukiwania Boga (por. Am 4,4; 5,5-6). Liturgia w oderwaniu od życia zbudowanego na sprawiedliwości zamienia się w farsę (por. Iz 1,10-20; Am 5,21-25; Oz 6,6). Słowa proroków przypominają, jak powinno wyglądać prawdziwe sanktuarium, odzierając je z fałszywych pozorów świętości, z praktyk bałwochwalczych, tak aby zaczęło obfitować w wiarę i sprawiedliwość w czasie i przestrzeni. Tak więc sanktuarium, pamiątka naszego pochodzenia od Pana, staje się ciągłym wezwaniem do miłości Boga i do dzielenia się otrzymanymi darami. Nawiedzenie sanktuarium wyda wtedy owoce przejawiające się szczególnie w zaangażowaniu w dzieła miłosierdzia, w wysiłkach dla promowania godności osoby ludzkiej, w sprawiedliwości i pokoju – wartościach do których wierzący poczują się na nowo wezwani.


SANKTUARIUM, MIEJSCE BOŻEJ OBECNOŚCI

Miejsce przymierza

Tajemnica sanktuarium nie odwołuje się jedynie do naszego pochodzenia od Pana, ale przypomina nam również, że Bóg, umiłowawszy nas, nigdy nie przestaje nas kochać i, że dziś, w konkretnej sytuacji w jakiej się znajdujemy, wobec przeciwieństw i cierpień, które teraz znosimy. On jest z nami. Stary i Nowy Testament świadczą jednogłośnie, że świątynia nie jest tylko miejscem upamiętniającym zbawczą przeszłość, ale obszarem gdzie obecnie doświadczamy Łaski. Sanktuarium jest znakiem Bożej Obecności, miejscem nieustannego odnawiania przymierza ludzi z Bogiem i między sobą. Udając się do sanktuarium, pobożny Izraelita odkrywał wierność Boga obietnicy wobec każdego ?dziś” historii. Patrząc na Chrystusa, nowe sanktuarium, o którego żywej obecności w Duchu Świętym świadczą świątynie chrześcijańskie, naśladowcy Chrystusa wiedzą, że Bóg jest zawsze żywy i obecny między nimi i przez nich. Świątynia jest świętym przybytkiem Arki przymierza, miejscem w którym aktualizuje się przymierze z Bogiem żywym, a lud Boży zyskuje świadomość tworzenia wspólnoty wierzących, bycia ?wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym” (l P 2,9). Święty Paweł przypomina: ?A więc nie jesteście już obcymi i przychodniami, ale jesteście współobywatelami świętych i domownikami Boga – zbudowani na fundamencie apostołów i proroków, gdzie kamieniem węgielnym jest sam Chrystus Jezus. W Nim zespalana cała budowla rośnie na świętą w Panu świątynię, W Nim i wy także wznosicie się we wspólnym budowaniu, by stanowić mieszkanie Boga przez Ducha” (Ef 2,19-22). To Bóg mieszkający między wierzącymi i w ich sercach czyni je Swym żywym sanktuarium. Sanktuarium ?z kamienia” przypomina o Tym, który czyni nas sanktuarium z ?żywych kamieni”. Sanktuarium jest przybytkiem Ducha Świętego, ponieważ w tym miejscu doświadczamy przemieniającej nas Bożej wierności. Udajemy się do sanktuarium przede wszystkim, aby wzywać i przyjmować Ducha Świętego, by wnosić Go następnie we wszystkie czynności dnia powszedniego. W tym znaczeniu sanktuarium przyzywa nieustannie żywej obecności w Kościele Ducha Świętego, ofiarowanego nam przez zmartwychwstałego Chrystusa (por. J 20,22), na chwałę Ojca. Sanktuarium jest widzialnym zaproszeniem do czerpania z niewidzialnego źródła wody żywej (por. J 4,14); zaproszeniem z którego można ciągle na nowo korzystać, aby żyć w wierności przymierzu z Bogiem w Kościele.


Miejsce Słowa

Określenie ?świętych obcowanie”, które występuje we fragmencie ?Wierzę w Boga” odnoszącym się do dzieł, których dokonuje Duch Święty, może służyć do wyrażenia w sposób skondensowany jednego z aspektów misterium Kościoła pielgrzymującego w historii. Duch Święty przenikając członki mistycznego ciała Chrystusa, czyni Kościół żywą świątynią Pana, jak naucza Sobór Watykański II: ?Często nazywany jest Kościół budowlą Bożą (por. l Kor 3,9)… Budowla ta otrzymuje różne nazwy: dom Boga (por. Tm 3,15), w którym mianowicie mieszka Jego rodzina; mieszkanie Boże w Duchu (por. Ef 2,19-22, przybytek Boga z ludźmi (Ap 21,3); przede wszystkim zaś świątynia święta, którą wyobrażoną przez kamienne sanktuaria sławią święci Ojcowie, a którą w liturgii przyrównuje się nie bez racji do miasta świętego, do nowego Jeruzalem. W miasto to, niby kamienie żywe, wbudowani jesteśmy tu na ziemi (por. l P 2,5)”. W owej świątyni świętej Kościoła Duch działa szczególnie poprzez znaki nowego przymierza, których sanktuarium strzeże i którymi służy. Spośród nich na pierwszy plan wysuwa się Słowo Boże. Sanktuarium jest w całym tego słowa znaczeniu miejscem Słowa, poprzez które Duch Święty wzywa do wiary i tworzy ?wiernych obcowanie”. Sprawą szczególnej wagi jest złączenie sanktuarium z wytrwałym i pełnym otwartości wsłuchiwaniem się w Słowo Boże, które nie jest przypadkowym ludzkim słowem, ale samym Bogiem obecnym w znaku Słowa. Sanktuarium, w którym rozbrzmiewa Słowo Boże jest miejscem przymierza, gdzie Bóg upewnia Swój lud o Swej wierności, aby oświetlać Jego drogę i nieść mu pocieszenie. Sanktuarium może stać się miejscem wielkiego pogłębienia wiary, w innych niż na co dzień, uprzywilejowanym miejscu i dogodnym czasie; może stworzyć okazje do nowej ewangelizacji; może przyczynić się do rozkwitu ludowej pobożności, która ?obfituje też w wiele dobrego”, prowadząc ją do bardziej precyzyjnego i dojrzałego pojmowania tajemnic wiary; może w końcu ułatwić proces inkulturacji. Będzie zatem konieczne prowadzenie w sanktuariach ?stosownej pracy katechetycznej”, w której ?biorąc pod uwagę wydarzenia, które są obchodzone w nawiedzanych miejscach oraz ich szczególny charakter, nie powinno się Jednocześnie zapominać o koniecznej hierarchii w ukazywaniu prawd wiary, ani o zakorzenieniu w tradycji liturgicznej, w której uczestniczy cały Kościół”. W owej duszpasterskiej posłudze ewangelizacyjnej i katechetycznej należy podkreślić aspekty związane ze specyficznym charakterem sanktuarium, na terenie którego jest prowadzona działalność oraz z przekazywanym przez nie przesłaniem, ze szczególnym ?charyzmatem” powierzonym mu przez Pana i uznanym przez Kościół oraz z często ogromnie bogatym dziedzictwem pielęgnowanych w nim tradycji i zwyczajów. W celu wspierania ewangelizacji będzie można również posłużyć się inicjatywami kulturalnymi i artystycznymi, takimi jak kongresy, seminaria, wystawy, przeglądy, konkursy i imprezy o tematyce religijnej. ?W przeszłości, aby uczyć prawd wiary, sanktuaria wypełniano mozaikami, obrazami i rzeźbami o tematyce religijnej. Czy mamy dosyć siły ducha i geniuszu, aby tworzyć ?obrazy owocne” i wielkiej klasy, dostosowane do dzisiejszej kultury? Chodzi nie tylko o wstępne ukazanie wiary w często bardzo zsekularyzowanym świecie, czy o katechezę dla pogłębienia tej wiary, lecz również o inkulturację przekazu ewangelicznego na poziomie każdego ludu, każdej tradycji kulturowej”. W tym celu w sanktuarium nieodzowna jest obecność osób zajmujących się pracą duszpasterską, umiejących zachęcić innych do dialogu z Bogiem i kontemplowania niezmiernej tajemnicy, która nas otacza i przyciąga. Podkreślić trzeba doniosłość posługi kapłanów, zakonników i wspólnot odpowiedzialnych za sanktuaria, i w konsekwencji – znaczenie ich specjalnej formacji dostosowanej do charakteru ich posługiwania. Jednocześnie należy dostrzec wkład jaki wnoszą do życia sanktuariów świeccy przygotowani do pracy katechetycznej i ewangelizacyjnej, tak aby sanktuaria stawały się wyrazem bogactwa charyzmatów i posług, które Kościół otrzymuje od Ducha Świętego, a pielgrzymi ubogacali się wielorakim świadectwem osób zajmujących się pracą duszpasterską.


Miejsce spotkania sakramentalnego

Sanktuaria, jako miejsca w których Duch Święty przemawia między innymi poprzez zaaprobowane przez Kościół szczególne przesłanie związane z każdym z nich, są również miejscami uprzywilejowanymi dla sprawowania sakramentów, a szczególnie Pojednania i Eucharystii, w których Słowo znajduje swoje najpełniejsze i najbardziej skuteczne urzeczywistnienie. Poprzez sakramenty dokonuje się spotkanie żyjących z Tym, który nieustannie podtrzymuje ich przy życiu i karmi ich ciągle nowym życiem w radości Ducha Świętego. Nie są one powtarzającymi się rytuałami, ale wydarzeniami zbawczymi, osobistymi spotkaniami z żywym Bogiem, który poprzez Ducha Świętego dociera do tych, którzy przychodzą do Niego złaknieni i spragnieni Jego prawdy i pokoju. Tak więc kiedy w sanktuarium przystępujemy do sakramentów, nie tyle coś się dokonuje, ale jest to spotkaniem z Kimś, tym Kimś jest Chrystus, który dzięki łasce Ducha Świętego staje się obecny, aby ofiarować się nam i przemienić nasze życie, udzielając nam coraz bardziej owocnego uczestnictwa we wspólnocie przymierza, jaką jest Kościół. Sanktuarium jako miejsce spotkania z Panem życia, jest pewnym znakiem obecności Boga działającego pośród swego ludu, ponieważ to w sanktuarium Bóg się nam udziela poprzez swoje Słowo i Sakramenty. Do sanktuarium pielgrzymujemy więc, jako do Świątyni Boga żywego, do miejsca żywego przymierza z Nim, aby łaska sakramentalna wyzwoliła nas od grzechu i udzieliła nam siły do rozpoczęcia wszystkiego od nowa, z nową świeżością i radością w sercu, abyśmy byli wśród ludzi wyraźnymi świadkami Boga. Pielgrzym często przybywa do sanktuarium szczególnie skłonny prosić o łaskę przebaczenia i należy pomóc mu otworzyć się na Ojca ?bogatego w miłosierdziu (Ef 2,4)”,31 w prawdzie i wolności, z pełną świadomością i odpowiedzialnością, tak aby spotkanie z łaską stało się początkiem rzeczywiście nowego życia. Odpowiednia wspólnotowa liturgia pokutna będzie pomocna w lepszym przeżyciu osobistego spotkania w sakramencie pokuty, który Jest drogą tego nasycenia człowieka sprawiedliwością, która pochodzi od samego Odkupiciela”. Miejsca, w których prowadzi się tego rodzaju liturgię powinny mieć odpowiedni układ przestrzenny, tak aby ułatwiały skupienie. Ponieważ ?przebaczenie, którego Bóg udziela za darmo, domaga się w konsekwencji autentycznej przemiany życia, konsekwentnego usuwania wewnętrznego zła, odnowienia własnej egzystencji”, osoby zajmujące się pracą duszpasterską w sanktuariach powinny na wszelkie sposoby wspierać pielgrzymów w wierności owocom Ducha. Ponadto powinny przywiązywać szczególną wagę do służenia tym szczególnym wyrazem ?całkowitego daru Bożego miłosierdzia”, jakim jest odpust, poprzez który ?skruszonemu grzesznikowi zostaje darowana kara doczesna za grzechy już odpuszczone co do przewinienia”. Dzięki głębokiemu przeżyciu ?świętych obcowania”, którego pielgrzym doświadcza w sanktuarium, łatwiej będzie mu zrozumieć ?w jakim stopniu każdy może pomóc innym – żyjącym lub zmarłym – aby byli coraz pełniej wewnętrznie złączeni z Ojcem Niebieskim”. Jeśli chodzi o sprawowanie Eucharystii, należy przypomnieć, że jest ona centralnym punktem i sercem całego życia sanktuarium, wydarzeniem łaski, w którym ?zawiera się całe dobro duchowe Kościoła”. Z tego powodu należy gromadząc na wspólnej celebracji różne grupy zwiedzających podkreślać w szczególny sposób jedność, jaka wypływa z Sakramentu Eucharystii. Podobnie adoracja Jezusa Eucharystycznego powinna być prowadzona nie tylko indywidualnie, ale również przez rozmaite grupy pielgrzymów z zastosowaniem różnych modlitw przygotowanych z wielką starannością, jak czyni się to już w licznych sanktuariach, w przekonaniu, że ?Eucharystia zawiera i wyraża wszystkie formy modlitwy”. Nade wszystko sprawowanie sakramentów Pojednania i Eucharystii nadaje sanktuariom szczególną godność: ?nie są to miejsca o marginalnym czy ubocznym znaczeniu, lecz przeciwnie – miejsca najważniejsze, do których udajemy się aby otrzymać ?Łaskę”, zanim jeszcze zdążymy poprosić o ?łaski””.


Miejsce wspólnoty kościelnej

Odrodzeni poprzez Słowo i Sakramenty, ci którzy przybyli do sanktuarium ?z kamienia”, sami stają się sanktuarium z ?żywych kamieni” i w ten sposób są w stanie przeżyć odnowione doświadczenie wspólnoty wiary i świętości, jaką jest Kościół. W tym znaczeniu można powiedzieć, że w sanktuarium może narodzić się ponownie Kościół ludzi żywych w Bogu żywym. Właśnie w sanktuarium każdy może odkryć dar jaki z korzyścią dla wszystkich otrzymał od Ducha Stworzyciela; w sanktuarium każdy również może rozpoznać i podjąć w sposób dojrzały swoje powołanie poprzez służbę innym, szczególnie we wspólnocie parafialnej, gdzie z poszczególnych osób tworzy się wspólnota kościelna Ponadto należy poświęcić wnikliwą uwagę duszpasterstwu powołaniowemu i rodzinnemu, ponieważ rodzina jest ?uprzywilejowanym miejscem i sanktuarium, w którym rozwija się całe wielkie i wewnętrzne doświadczenie każdej osoby ludzkiej”. Jedność w Duchu Świętym, dokonująca się na drodze uczestnictwa w świętej rzeczywistości Słowa i Sakramentów, rodzi Świętych obcowanie, tworzy lud Boga Najwyższego, który stał się nim za sprawą tegoż Ducha Świętego. W szczególny sposób Dziewica Maryja, ?obraz Kościoła w porządku wiary, miłości i doskonałego zjednoczenia z Chrystusem”, czczona w tak wielu sanktuariach, pomaga wiernym zrozumieć i przyjąć działanie Ducha Świętego, które tworzy świętych obcowanie w Chrystusie. Żywe doświadczenie jedności Kościoła, które przeżywamy w sanktuariach, może ponadto ułatwić pielgrzymom rozpoznanie i przyjęcie natchnień Ducha, który skłania ich szczególnie do modlitwy i podejmowania działań na rzecz jedności chrześcijan. Wysiłki na rzecz ekumenizmu mogą znaleźć w sanktuariach szczególne wsparcie, bo w nich właśnie zabiega się o nawrócenie serca i świętość życia, które stanowią ?duszę całego ruchu ekumenicznego”, w nich też doświadczamy danej przez Pana łaski jedności. W sanktuarium może się ponadto zrealizować się w praktyce ?porozumienie w sferze duchowej”, szczególnie poprzez wspólną modlitwę i korzystanie ze świętego miejsca, które znacznie ułatwia drogę jedności, kiedy prowadzi się je z najwyższym poszanowaniem zasad ustalonych przez Pasterzy. To doświadczenie Kościoła powinno być szczególnie poparte odpowiednim przyjęciem pielgrzymów w sanktuarium, biorącym pod uwagę specyfikę każdej grupy i każdej osoby, pragnienia serc i ich rzeczywiste duchowe potrzeby. W sanktuarium uczymy się otwierać serce dla wszystkich, a szczególnie dla tych, którzy różnią się od nas – dla przybyszów, cudzoziemców, imigrantów, uchodźców, wyznawców innych religii, niewierzących. W ten sposób sanktuarium poza tym, że pozwala doświadczyć Kościoła, staje się miejscem zebrania otwartym dla całej ludzkości. Należy zatem podkreślić, że nie mało jest okazji, czy to związanych z tradycjami historycznymi i kulturalnymi, czy z okolicznościami, jakie tworzy współczesna mobilność człowieka, kiedy wierzący w Chrystusa spotykają się jako towarzysze drogi w pielgrzymce do sanktuariów, zarówno z braćmi należącymi do innych Kościołów i Wspólnot kościelnych, jak i z wyznawcami innych religii. Pewność, że plan zbawienia ich również dotyczy, uznanie ich, bardzo często przykładnej wierności własnym przekonaniom religijnym, wspólnie przeżywanie doświadczenia tych samych wydarzeń historycznych, otwierają nowe horyzonty dla jak najpilniejszego rozwoju dialogu ekumenicznego i międzywyznaniowego, który sanktuarium pomaga prowadzić w obecności świętej Tajemnicy Boga, który wszystkich przyjmuje. W każdym razie należy pamiętać, że sanktuarium jest miejscem spotkania z Chrystusem poprzez Słowo Boże i Sakramenty. Z tego powodu należy stale czuwać, aby uniknąć jakichkolwiek form synkretyzmu. Jednocześnie sanktuarium staje się znakiem sprzeciwu wobec pseudo-duchowych ruchów, jak na przykład New Age, ponieważ powierzchownym odczuciom religijnym opartym wyłącznie na zwiększeniu ludzkich możliwości, sanktuarium przeciwstawia silne poczucie wyższości Boga i konieczności otwarcia się na Jego zbawcze działanie w Chrystusie, mające na celu pełną realizację każdej osoby ludzkiej.


SANKTUARIUM, PROROCTWO NIEBIESKIEJ OJCZYZNY

Znak nadziei

Sanktuarium, pamiątka naszego pochodzenia od Pana i znak Bożej obecności, jest również proroctwem naszej ostatecznej i definitywnej ojczyzny -Królestwa Bożego, które nadejdzie kiedy ?Mój przybytek pośród nich umieszczę na stałe”, według obietnicy Boga (Ez 37,26). Znak sanktuarium nie przypomina nam jedynie skąd pochodzimy i kim jesteśmy, ale kieruje nasze spojrzenie ku przyszłości, abyśmy dostrzegli, dokąd idziemy, do jakiego celu zmierza nasze pielgrzymowanie poprzez życie i czas. Sanktuarium jako dzieło rąk ludzkich przypomina o niebieskim Jeruzalem, naszej Matce, mieście, które zstępuje od Boga, przystrojone jak oblubienica (por. Ap 21,2), o doskonałym sanktuarium eschatologicznym, gdzie chwalebna Boża obecność jest bezpośrednia i osobista: ?A świątyni w nim nie dojrzałem: bo jego świątynią jest Pan Bóg wszechmogący oraz Baranek” (Ap 21,22). W owym mieście-świątyni nie będzie już łez, ani żałoby, ani bólu, ani śmierci (por. Ap 21,4). W ten sposób sanktuarium staje się proroczym znakiem nadziei, przywołaniem szerszego horyzontu, który skrywa obietnicę lecz nie zawodzi. Pośród życiowych przeciwności, zbudowane z kamienia sanktuarium staje się przypomnieniem o utęsknionej choć jeszcze nie osiągniętej Ojczyźnie, której oczekiwanie, utkane z wiary i nadziei, podtrzymuje w drodze uczniów Chrystusa. W tym kontekście nabiera znaczenia fakt, że po wielkich próbach czasu wygnania, naród wybrany zapragnął dać wyraz nadziei, wznosząc ponownie Świątynię, sanktuarium uwielbienia i chwały. Izrael podjął wszelkie możliwe poświęcenia, aby ów znak został przywrócony jego oczom i sercu, aby nie tylko przypominał mu o miłości Boga, który wybrał go i żyje pośród niego, ale aby wzywał go do tęsknoty za ostatecznym celem obietnicy, do którego dążą Boży pielgrzymi wszystkich czasów. Wydarzeniem eschatologicznym, na którym opiera się wiara chrześcijan jest odbudowa świątyni – ciała Ukrzyżowanego dokonana poprzez Jego chwalebne zmartwychwstanie, które jest rękojmią naszej nadziei (por. l Kor 15,12-28). Żywym obrazem tej nadziei jest przede wszystkim obecność w sanktuariach chorych i tych, którzy cierpią. Rozważanie zbawczego działania Boga pomaga im zrozumieć, że poprzez swoje cierpienia mają szczególny udział w uzdrawiającej sile odkupienia dokonanego przez Chrystusa i głoszą wobec świata zwycięstwo Zmartwychwstałego. Obok nich, ci, którzy im towarzyszą i pomagają przez czynne miłosierdzie, są świadkami nadziei królestwa, którego panowanie według słów Pana Jezusa rozpoczyna się od ubogich i cierpiących: ?Idźcie i donieście Janowi to, coście widzieli i słyszeli: niewidomi wzrok odzyskują, chromi chodzą, trędowaci doznają oczyszczenia i głusi słyszą; umarli zmartwychwstają, ubogim głosi się Ewangelię” (Łk 7,22).


Zaproszenie do radości

Nadzieja, która zawieść nie może (por. Rz 5,5) wypełnia serce radością (por. Rz 15,13). W sanktuarium lud Boży uczy się być ?Kościołem radości”. Ten kto włączył się w tajemnicę sanktuarium wie, że Bóg jest już teraz obecny w ludzkim życiu, że już teraz pomimo panujących obecnie ciemności nastał świt czasów, które mają nadejść, że Królestwo Boże jest już obecne i z tego powodu nasze serca mogą być już teraz pełne radości, ufności i nadziei, pomimo bólu, śmierci, łez i krwi, które kryją oblicze ziemi. Psalm 122, jeden z tych które śpiewali pielgrzymi udający się do świątyni mówi: ?Uradowałem się, gdy mi powiedziano: ?Pójdziemy do domu Pana”…”. Jest to świadectwo, które znajduje odbicie w uczuciach tych, którzy zmierzają do sanktuarium, przede wszystkim w radości spotkania z braćmi (por. Ps 133,1). W sanktuarium świętuje się ?radość przebaczenia”, która skłania aby ?weselić się i cieszyć” (Łk 15,32), ponieważ ?radość powstaje u aniołów Bożych, z jednego grzesznika, który się nawraca” (Łk 15,10). Tutaj, zgromadzeni wokół tego samego stołu Słowa i Eucharystii, doświadczamy ?radości zjednoczenia” z Chrystusem, którą odczuł Zacheusz, kiedy ?rozradowany” przyjął Go w swym domu. Jest to ?radość pełna” (J 15,11), której nikt nie zdoła odebrać (por. J 16,22) stojąca na straży wiernego serca, które samo stało się żywą świątynią Boga, sanktuarium z ciała, w którym odbiera On cześć w Duchu i prawdzie. Każdy pielgrzym jest zaproszony, by mówić wraz z Psalmistą: ?Przystąpię do ołtarza Bożego, do Boga, który jest moim weselem. Radośnie będę Cię chwalił przy wtórze harfy. Boże, mój Boże!” (Ps 43,4).


Wezwanie do nawrócenia i odnowy

Znak sanktuarium zaświadcza nam, że nie zostaliśmy stworzeni, aby żyć i umrzeć, ale aby żyć i zwyciężyć śmierć poprzez zwycięstwo Chrystusa. W konsekwencji – wspólnota, która w sanktuarium oddaje Bogu cześć, pamięta, że jest Kościołem przeżywającym nieustanne nawrócenie i odnowę, który pielgrzymuje do obiecanej Ojczyzny. Ziemskie sanktuarium nie jest ostatecznym celem. Wierzący doświadczając w nim miłości Boga, mają jednocześnie świadomość, że nie są jeszcze u kresu drogi, ale odczuwają tym głębszą tęsknotę za niebieskim Jeruzalem, odczuwają pragnienie nieba. W ten sposób sanktuaria pomagają nam dostrzec z jednej strony – świętość tych, którym są poświęcone, a z drugiej – to, że jesteśmy grzesznikami, którzy każdego dnia muszą na nowo rozpoczynać swą pielgrzymkę do łaski. Tak więc sanktuaria pozwalają odkryć, że Kościół jest ?święty i zarazem ciągle potrzebujący oczyszczenia” ponieważ jego członkowie są grzesznikami. Słowo Boże nieustannie wzywa nas do nawrócenia, szczególnie poprzez surowe słowa proroków odnoszące się do sanktuarium zamienionego w miejsce sprawowania nic nie znaczących obrzędów: ?kto tego żądał od was, żebyście wydeptywali me dziedzińce? Zaprzestańcie składania czczych ofiar! Obrzydłe Mi jest wznoszenie dymu; święta nowiu, szabaty, zwoływanie świętych zebrań… Nie mogę ścierpieć świąt i uroczystości. Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobrem! Troszczcie się o sprawiedliwość, wspomagajcie uciśnionego, oddajcie słuszność sierocie, w obronie wdowy stawajcie”” (Iz 1,12-17). Ofiarą miłą Bogu jest serce skruszone i pokorne (por. Ps 51,19-21). Jak zapewnia Jezus: ?Nie każdy, który Mi mówi: ?Panie, Panie!”, wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie” (Mt 7, 21). Nieustanne nawrócenie jest nierozłącznie związane z głoszeniem horyzontu ku któremu zmierza nadzieja teologalna. Za każdym razem kiedy wspólnota wierzących zbiera się w sanktuarium, czyni to, aby przypomnieć sobie o innym sanktuarium, o przyszłym mieście, mieszkaniu Boga, którego budowę pragniemy rozpocząć na ziemi, i którego nie możemy nie pragnąć, będąc pełni nadziei i mając świadomość naszych ograniczeń, zaangażowani w przygotowywanie jak najszybszego nadejścia Królestwa. Tajemnica sanktuarium przypomina więc Kościołowi pielgrzymującemu na ziemi o jego tymczasowym charakterze, o tym, że zmierza On do wyższego celu, do przyszłej ojczyzny, która wypełnia serca nadzieją i pokojem. Zachęta do stałego nawracania się w nadziei, świadectwo prymatu Królestwa Bożego, którego zaczątkiem i pierwszym owocem jest Kościół, powinny być szczególnie obecne w pracy duszpasterskiej podejmowanej w sanktuariach dla wzrostu wiary wspólnot i poszczególnych osób.


Znak nowego nieba i ziemi nowej

Sanktuarium przyjmuje wymiar proroczy, ponieważ jest znakiem większej nadziei, która odwołuje się do ostatecznego i definitywnego celu, gdzie każdy człowiek osiągnie pełnię swojego człowieczeństwa, zrealizuje się i będzie szanowany zgodnie z Bożą sprawiedliwością. Z tego powodu sanktuarium staje się ciągłym wezwaniem do krytycznej oceny krótkowzroczności wszelkich ludzkich rozwiązań, które pretendują do miana jedynie słusznych. Sanktuarium należy więc widzieć jako zakwestionowanie wszelkiej światowej zarozumiałości, wszelkich dyktatur politycznych, wszelkich ideologii, które miałyby powiedzieć wszystko o człowieku, ponieważ sanktuarium przypomina nam o istnieniu innego wymiaru, wymiaru Królestwa Bożego, którego pełnia dopiero ma nadejść. W sanktuarium rozbrzmiewa zawsze Magnificat, którego ?słowa wyrażają zwycięstwo u samego korzenia nad grzechem, który legł u początku ziemskich dziejów człowieka: mężczyzny i kobiety, był to zaś grzech niewiary, niedowierzania Bogu”, Magnificat, w którym ?Maryja głosi z mocą niezmąconą prawdę o Bogu: o Bogu świętym i wszechmocnym, który – od początku – jest źródłem wszelkiego obdarowania. Jest Tym, który ?uczynił wielkie rzeczy””. W sanktuarium znajduje świadectwo eschatologiczny wymiar wiary chrześcijańskiej, czyli jej dążenie do pełni Królestwa. Na tym właśnie wymiarze opiera się i dzięki niemu rozwija etyczno-polityczne powołanie wierzących do bycia, poprzez wieki historii, sumieniem oceniającym ludzkie idee według ewangelicznych kryteriów, sumieniem, które wzywa ludzi do wyższych celów, które zabrania im zubażać się poprzez krótkowzroczność ich działań, oraz które skłania ich do stawania się nieustannie zaczynem (por. Mt 13,33), tak aby mogło kształtować się społeczeństwo bardziej sprawiedliwe i ludzkie. Właśnie jako wezwanie do innego wymiaru rzeczywistości, do wymiaru ?nieba nowego i ziemi nowej” (Ap 21,1), sanktuarium skłania do stawania się krytycznym i proroczym fermentem w dzisiejszym świecie oraz ożywia powołanie chrześcijanina do życia pośród świata, jednak nie będąc ze świata (por. J 17,16). Takie powołanie jest odmową ideologicznej instrumentalizacji spod jakiegokolwiek znaku, aby swą służbą pomagać każdemu człowiekowi stać się w pełni sobą, zgodnie z wolą Boga. W tym świetle zrozumiałe staje się, że wnikliwa praca duszpasterska może przemienić sanktuaria w miejsca wychowywania w duchu wartości etycznych takimich jak: sprawiedliwość, solidarność, pokój czy obrona świata stworzonego, tak aby przyczynić się do wzrostu jakości życia wszystkich ludzi.


ZAKOŃCZENIE

 

Wspólnota podejmowanych wysiłków

Sanktuarium nie jest jedynie dziełem rąk ludzkich, lecz również widzialnym znakiem obecności niewidzialnego Boga. Z tego względu, istnieje konieczność odpowiedniej wspólnoty wysiłków ludzkich oraz stosownej świadomości swej roli i odpowiedzialności ze strony osób zajmujących się pracą duszpasterską w sanktuariach, tak aby ułatwić pełne rozpoznanie i owocne przyjęcie daru, który Bóg ofiarowuje Swemu ludowi poprzez każde sanktuarium. Sanktuarium służy cenną pomocą Kościołowi lokalnemu przede wszystkim poprzez głoszenie Słowa Bożego i sprawowanie sakramentów Pojednania i Eucharystii. Służba ta wyraża i ożywia historyczne i duchowe więzy, które łączą sanktuaria z lokalnym Kościołem, pośród którego wyrosły; wymaga ona pełnego włączenia pracy duszpasterskiej realizowanej w sanktuariach w działalność Biskupów, ze szczególnym uwzględnieniem tego, co najbardziej odnosi się do ?charyzmatu” danego miejsca i służy dobru duchowemu wiernych, którzy udają się tam w pielgrzymce. W zależności od sytuacji – pod przewodnictwem Biskupów lub całej Konferencji Episkopatu, sanktuaria określają swoją szczególną tożsamość duszpasterską oraz strukturę organizacyjną, która powinna być zapisana w statutach sanktuarium. Udział sanktuariów w duszpasterstwie diecezjalnym wymaga ponadto zapewnienia odpowiedniego przygotowania osobom i wspólnotom, które będą się nim zajmowały. Równie ważny będzie rozwój współpracy i zrzeszanie się poszczególnych sanktuariów, szczególnie tych, które są sobie bliskie pod względem geograficznym i kulturowym oraz koordynacja ich działalności duszpasterskiej z istniejącym ruchem turystycznym i ogólnie, z ludzką mobilnością. Mnożenie się inicjatyw zmierzających w tym kierunku – począwszy od kongresów na szczeblu międzynarodowym aż do zjazdów regionalnych i krajowych – zwróciło szczególną uwagę na wzrost liczby pielgrzymów nawiedzających sanktuaria, przyczyniło się do zauważenia nowych palących potrzeb oraz ułatwiło powstanie form duszpasterstwa dostosowanych do wyzwań nowych czasów. ?Tajemnica świątyni” wiąże się więc z całym bogactwem symboli, które należy przemyśleć i spożytkować w praktyce. Jako pamiątka naszego pochodzenia sanktuarium przypomina o inicjatywie Boga i pomaga pielgrzymowi przyjąć ją ze zdumieniem, wdzięcznością i zaangażowaniem. Jako miejsce Bożej Obecności sanktuarium daje świadectwo wierności Boga i Jego nieustannego działania pośród swego ludu poprzez Słowo i Sakramenty. Jako Proroctwo, czyli ponawiane zaproszenie do niebieskiej Ojczyzny, przypomina, że nie wszystko jeszcze się wypełniło, ale wypełni się zgodnie z Bożą obietnicą do której dążymy; właśnie poprzez ukazanie względności tego wszystkiego co następuje przed nadejściem ostatecznej Ojczyzny, sanktuarium pozwala odkryć w Chrystusie nową Świątynię ludzkości pojednanej z Bogiem. Mając na uwadze te trzy aspekty teologiczne sanktuarium, w pracy duszpasterskiej należy zabiegać o ciągłą odnowę życia duchowego i zaangażowania w życie Kościoła, trzeba zachować konieczny dystans do wszelkich kultur i ludzkich przedsięwzięć, lecz również trwać w duchu współpracy i otwartości względem wymagań dialogu ekumenicznego i międzywyznaniowego.


Maryja, żywe sanktuarium

Maryja Panna jest żywym sanktuarium Słowa Bożego, Arką nowego i wiecznego przymierza. Istotnie, w opowiadanie św. Łukasza o zwiastowaniu anielskim zostały misternie wplecione obrazy namiotu spotkania z Bogiem na Górze Synaj oraz Świątyni Syjońskiej. Tak jak obłok był nad ludem Bożym idącym przez pustynię (por. Lb 10,34; Pwt 33,12; Ps 91,4) i jak ten sam obłok -znak Bożej tajemnicy obecnej wśród Izraela – spoczywał na Arce przymierza (por. Wj 40,35), tak teraz cień Najwyższego spowija i przenika tabernakulum nowego przymierza, którym jest łono Maryi (por. Łk 1,35). Co więcej ewangelista Łukasz nieznacznie upodabnia słowa anioła do pieśni, którą wznosi prorok Sofoniasz w obecności Boga na Syjonie. Maryja słyszy słowa: ?Bądź pozdrowiona, pełna łaski. Pan z Tobą… Nie bój się, Maryjo,… Oto poczniesz i porodzisz Syna…” (Łk 1,28-31). Do Syjonu prorok zwraca się następującymi słowami: ?Wyśpiewuj, Córo Syjońska, król Izraela, Pan, jest pośród ciebie. Nie bój się, Syjonie… Pan, twój Bóg jest pośród ciebie, Mocarz – On cię zbawi” (So 3,14-17). W ?łonie” (be Ereb) córy Syjonu, symbolu Jeruzalem, siedziby świątyni objawia się obecność Boga pośród swego ludu; w łonie nowej córy Syjonu Pan ustanawia swą doskonałą świątynię, aby zjednoczyć się w pełni z ludźmi poprzez swego Syna, Jezusa Chrystusa. Powyższy temat powraca w scenie nawiedzenia Elżbiety przez Maryję. Pytanie, które Elżbieta kieruje do przyszłej Matki Jezusa nosi cechy aluzji: ?A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie?” (Łk 1,43). Słowa te przypominają te, które wypowiedział Dawid wobec Arki Pana: ?Jakże przyjdzie do mnie Arka Pańska?” (2 Sm 6,9). Maryja jest więc nową Arką obecności Pana, co więcej, w tym miejscu po raz pierwszy pojawia się w Ewangelii św. Łukasza tytuł Kyrios, ?Pan” w odniesieniu do Chrystusa, tytuł, który w greckim tłumaczeniu Pisma Świętego oznaczał święte imię Boga Jhwh. Tak jak Arka Pana pozostawała przez trzy miesiące w domu Obed-Edoma, wypełniając go błogosławieństwem (por. 2 Sm 6,11), tak Maryja, żywa Arka Boga pozostała przez trzy miesiące w domu Elżbiety napełniając go swą uświęcającą obecnością (por. Łk 1,56). Niezwykłej doniosłości nabiera w tej kwestii stwierdzenie św. Ambrożego: ?Maryja była świątynią Boga, nie Bogiem Świątyni, tak więc chwałę powinien odbierać jedynie Ten, który działał w świątyni”. Z tego względu, ?Kościół przeto w całym swoim życiu zachowuje z Bogarodzicą więź, która obejmuje w tajemnicy zbawczej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, i czci Ją jako Matkę duchową ludzkości i Orędowniczkę łaski”, o czym świadczy istnienie licznych sanktuariów maryjnych rozrzuconych po całym świecie, które stanowią prawdziwe Misyjne Magnificat. W licznych sanktuariach maryjnych, jak twierdzi Ojciec Święty, ?nie tylko jednostki czy środowiska miejscowe, ale niekiedy całe narody i kontynenty szukają spotkania z Matką Pana, z Tą, która jest błogosławiona, ponieważ uwierzyła, jest pierwszą wśród wierzących – i dlatego stała się Matką Emmanuela. Taka jest wymowa Ziemi Świętej, duchowej ojczyzny wszystkich chrześcijan jako ziemi rodzinnej Zbawiciela świata i Jego Matki. Taka też jest wymowa tylu świątyń, które wiara chrześcijańska zbudowała poprzez wieki w Rzymie i na całym świecie; i takich miejsc, jak Gwadelupa, Lourdes czy Fatima i innych w różnych krajach, wśród których jakże nie wspomnieć Jasnej Góry na mojej ziemi ojczystej? Można by mówić o swoistej ?geografii” wiary i pobożności maryjnej, która obejmuje wszystkie miejsca szczególnego pielgrzymowania Ludu Bożego, który szuka spotkania z Bogarodzicą, aby w zasięgu matczynej obecności Tej, ?która uwierzyła”, znaleźć umocnienie swojej własnej wiary”. W tym celu osoby odpowiedzialne za duszpasterstwo w sanktuariach powinny stale dokładać starań, aby różne formy pobożności maryjnej łączyły się z życiem liturgicznym, które jest centralnym punktem definiującym istnienie sanktuarium. Zbliżając się do Maryi, pielgrzym powinien czuć się wezwany do życia owym ?paschalnym wymiarem”, który stopniowo przemienia jego życie poprzez przyjmowanie Słowa, uczestnictwo w sakramentach i służbę braciom. Wspólnotowe i osobiste spotkanie z Maryją, ?Gwiazdą ewangelizacji” będzie skłaniało pielgrzymów do głoszenia, na wzór Apostołów, poprzez słowo i świadectwo życia ?wielkich dzieł Bożych” (Dz 2,11).


Watykan, 8 maja 1999.

ARCYBISKUP STEPHEN FUMIO HAMAO
Przewodniczący

ARCYBISKUP FRANCESCO GIOIA
Sekretarz