Wieś Charłupia Mała położona jest w odległości 4 km od Sieradza, przy szosie biegnącej w kierunku Turka – Konina, nad niewielkim dopływem Warty – Myją (Meszyną).

Po raz pierwszy Charłupia Mała została wymieniona w dokumentach w 1339 r. w procesie warszawskim przeciwko Krzyżakom, którzy spustoszyli Sieradz i okolice w czasie najazdu w 1331 r. W aktach tego procesu zachowały się zeznania Waleriana, plebana kościelnego z Charłupi, który mówił, iż uciekłszy do lasu widział, jak Krzyżacy palili Charłupię, Wartę, Szadek, Bałdrzychów. Również dominikanin Wacław, syn Ambrożego zeznaje o spaleniu Charłupi i innych miejscowości wraz z kościołami. Byłaby więc to źródłowa wiadomość o pierwszym istniejącym tu kościele, zapewne spalonym przez Krzyżaków. Wprawdzie w dokumencie tym operuje się tylko nazwą „Charłupia”, nie ma więc całkowitej pewności, czy chodzi tu o Charłupię Małą, czy Dużą, lecz usytuowanie Charłupi Małej na szlaku najazdu praktycznie przesądza wątpliwość na rzecz tej pierwszej.

Najprawdopodobniej już wówczas wieś stanowiła własność rodu Świnków, którego najznakomitszym przedstawicielem był Jakub Świnka (zm. 4 III 1314 r.), arcybiskup gnieźnieński, jeden z najwybitniejszych polityków średniowiecznej Polski, propagator polskiej świadomości narodowej.

Nie wiadomo, kiedy wieś przeszła w posiadanie Biskupskich (właścicieli także pobliskich Biskupic, Dzierlina i Woli Dzierlińskiej), ale pewnym jest, że w XVII w. majątek Biskupskich został rozdzielony pomiędzy synów. W późniejszym czasie wieś była w posiadaniu rodzin: Walewskich, Zabłockich oraz Bemów.

Do drugiego, niewątpliwie także drewnianego kościoła, odnosi się opis parafii arcybiskupa gnieźnieńskiego z lat 1511-1523 zawarty w „Liber beneficiorum…” kanclerza wielkiego koronnego i arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego. Kościół w Charłupi Małej figuruje tu jako parafialny, funkcjonowała przy nim już wtedy szkoła parafialna.

Sytuacja polityczna w Królestwie Polskim (Powstanie Styczniowe) uniemożliwiła realizację zamierzeń i dopiero w 1905 r. ks. Ludgard Radzymiński doprowadził do poświęcenia kamienia węgielnego, a w 1914 r. do zakończenia budowy. Po wybudowaniu nowego, murowanego kościoła rozebrano stary, drewniany.

Projekt obecnie tu stojącej, czwartej już z kolei świątyni, powstał w pracowni wybitnego polskiego architekta Stefana Szyllera.

 

Kościół posiada wizerunek Najśw. Maryi Panny, czczony w parafii od pocz. XVII w. Kult ten wzrasta szczególnie w okresie niewoli narodowej, co podkreślają zawieszone przez Jakuba Bema (stryj gen. Józefa) jako wota dwa orły ze sztandarów wojskowych, z prośbą o wolność Polski. Wizerunek ten od początku gromadził tłumy wiernych i słynął licznymi łaskami. Cuda te badała już w 1785 r. specjalna komisja biskupia.

 

Umieszczona w górnej części wieży korona stanowi świadectwo, iż kościół charłupski jest sanktuarium Matki Bożej, zwanej tu powszechnie Księżną Sieradzką. 8 września 1937 roku biskup włocławski Karol Radoński (zdj. obok) w otoczeniu kilku biskupów i ok. 100 tys. wiernych nałożył korony papieskie na Cudowny Obraz Matki Bożej Charłupskiej.

Podczas uroczystej koronacji wygłoszono poniższe wezwanie i modlitwę:

K. Złota korona na Jej głowie.
W. Świętości znakiem naznaczona, sława czci i dzieło męstwa.
K. Ukoronowałeś Ją, Panie.
W. I ustanowiłeś Ją nad wszystkie dzieła rąk Twoich.
Módlmy się.
Miłościwy Ojcze spraw przez pośrednictwo Rodzicielki Twego jednorodzonego Syna Pana Naszego Jezusa Chrystusa, który z woli Twej stał się ciałem dla zbawienia rodzaju ludzkiego, a Tyś zachował Maryję Dziewicą nienaruszoną, aby wszyscy za orędownictwem tejże Najświętszej Dziewicy, kiedy tylko tę Miłosierną Królowę i najłaskawszą Panią naszą pokornie przed tym Obrazem będą się starać uczcić i od trapiących nieszczęść byli wybawieni i przebaczenie przed oblicznością boskiego majestatu Twego otrzymali za winy i niedbalstwa i by zasłużyli uzyskać łaskę, jakiej w tej chwili pragną, a w przyszłości niechaj się cieszą wiecznym zbawieniem z wybranymi Twymi. Przez tegoż Chrystusa Pana Naszego. Amen.

W okresie II wojny światowej (od 6 XI 1941 r. do 23 I 1945 r.) kościół był zamknięty. Niemcy zdewastowali świątynię, skradli trzy dzwony, wywieźli korony cudownego obrazu, a także inne wartościowe wota, zniszczyli 300-tomową bibliotekę i archiwa parafialne. Na starannie utrzymanym cmentarzu (w II kw. po lewej str. gł. alejki) jest grób Stanisława barona Graevego, ur. w 1868 r., a zm. w 1912 r., dziedzica Biskupic, wybitnego regionalisty, miłośnika ziemi sieradzkiej i pierwszego prezesa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kaliszu.

W pobliżu kościoła, nad Meszną, stoi wysoki kurhan kultury przeworskiej z okresu rzymskiego (poł. II w. do IV w.) mylnie identyfikowany jako grób wodza szwedzkiego. Obok dworu w sąsiadującej z Charłupią Małą wsi Dzierlinie stoi kapliczka, która w poprzednim drewnianym kościele spełniała role kruchty.

Krzyże przydrożne: Charłupia Mała, Baszków-Jakubice, Biskupice, Dzigorzew – 3, Kościerzyn, Kowale, Łosieniec, Osmolin, Piotrowice – 2, Sieradz: ul. Radzyminowska; Zagórki.

Kaplica Najśw. Serca Pana Jezusa: Biskupice. Figury Matki Bożej: Charłupia Mała – ul. Osmolińska, ul. Szkolna, Baszków-Jakubice – 3, Kościerzyn – 2; Kapliczka św. Rodziny – Dzierlin (fragment starego kościoła); figura św. Jana Nepomucena – Charłupia Mała, ul. Ks. Jana Radzymińskiego.

 

 

Kalendarium

 

  • 1331r. – Podpalenie pierwszego kościoła drewnianego

Kościół został zniszczony podczas rabunku ziemi sieradzkiej przez wojska krzyżackie.

  • 1540r. – Konsekracja świątyni

Ks. bp Jan Dziadulski, sufragan poznański konsekruje świątynię pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

  • 1615-1630 – Prawdopodobna data powstania cudownego obrazu

Sugestia ks. Michała Ślipka, niestety niepotwierdzona żadnymi dokumentami, gdyż te spłonęły w 1698 roku.

  • 1680r. – Odnowienie budynku kościoła

Budowla, dzięki hojności Walentego Witkiewicza, została odnowiona i bogato wyposażona.

  • początek XVIIIw. – Ozdobienie obrazu srebrną sukienką i koronami

Ozdoby, które zaczęły pojawiać się na obrazie są symbolami podziękowań za udzielone łaski.

  • 11. czerwca 1818r. – Kradzież 11 wotów, w tym także koron
  • 1755r. – Kolejna budowa nowego kościoła

Z racji szybkiego niszczenia budowli drewnianych postawiono nowy, większy kościół podczas probostwa ks. Janusza Cytarskiego.Funduszy udzielił wówczas Wojciech Colonna Cytarski. W tym też roku cudowny obraz Matki Bożej umieszczony został w głównym ołtarzu kościoła.

  • 5 września 1834r. – Przekazanie świątyni oo.

Dominikanom z Sieradza Biskup próbując zaradzić trudnej sytuacji kościoła i jego złemu stanowi przekazuje opiekę budowli w inne ręce, gdyż jego zdaniem przyczyną tego było „niedbalstwo plebanów” 1840r. – Ofiarowanie koron przez ks. Karola Kruczkowskiego Dar był podziękowaniem za doznany cud. 1842r. – Opuszczenie świątyni przez Dominikanów Po ośmiu latach kościół zostaje oddany ks. Towarkiewiczowi, który gorliwie zajmuje się jego restauracją. 1861r. – Podjęcie myśli o budowie kościoła murowanego Inicjatorem tej decyzji był ks. Ignacy Wolszczański, jednak z powodu niechęci parafian do współpracy realizacja zadania nie udawała się nawet kolejnym proboszczom przez prawie pół wieku.

  • 1905r. – Rozpoczęcie prac nad kościołem murowanym

Ks. Ludgard Radzymiński zdołał zjednać sobie parafian i zachęcić ich do pracy przy budowie świątyni. Budowla ówczesnego kościoła przetrwała do dziś.

  • 8. czerwca 1916r. – Poświęcenie świątyni przez bpa Jana Mikołajewskiego
  • 20. sierpnia 1924r. – Konsekracja nowej świątyni przez bpa Władysława Krynickiego
  • 1937r. – Odnowienie obrazu

Na życzenie bpa Karola Radośkiego renowacji podjął się Wojchech Podlaszewski z Torunia, który zdjął z obrazu warstwę kopciu i brudu, warstwę werniksu i warstwy poprzednich przemalowań oraz naprawił powstałe uszkodzenia.

  • 8. września 1937r. – Uroczysta koronacja obrazu koronami papieskimi

Koronacji dokonał ks. bp Radoński, otoczeniu kilku biskupów i ok. 100 tys. wiernych nałożył korony papieskie na Cudowny Obraz Matki Bożej Charłupskiej.

  • 1941-1945r. – Kościół zamknięty z powodu zajęcia przez Niemców

W tym czasie wojska niemieckie traktowały budynek kościoła jako miejsce zakwaterowania Działania wojenne przyniosły liczne zniszczenia, wywieziono stare korony cudownego obrazu, zniszczono całą 300-tomową bibliotekę.

  • 1956r. – Umieszczenie w oknach 14 witraży

Osiem z nich jest większych, sześć – mniejszych rozmiarów; wszystkie powstały wg projektu Stanisława Pawlisza z Poznania.

  • 1965-1970r. – Budowa nowego ołtarza głównego

Ołtarz obejmował szafę pancerną dla cudownego obrazu Matki Bożej, a zaprojektował go prof. Wiktor Zin z Krakowa.

  • 1981-1988r. – Wykonanie dziesięciu tryptyków olejnych

Obrazy doc. Pabisiaka z Krakowa przedstawiają śluby Jana Kazimierza i koronację obrazu Matki Boskiej Charłupskiej